Problemy ekologiczne związane z intensywnym rolnictwem

2023/08/07

Nie tylko przemysł i transport szkodzą środowisku. Również intensywna uprawa roślin i hodowla zwierząt generują wiele problemów ekologicznych takich jak niszczenie siedlisk naturalnych, degradacja gleby, utrata różnorodności biologicznej, zanieczyszczenie wód gruntowych, emisja gazów cieplarnianych, duża ilość odpadów i zagrożenia biologiczne.

Wielkie obszary lasów i innych naturalnych siedlisk są wycinane, aby uzyskać miejsce na uprawy lub hodowlę zwierząt. Problem ten w mniejszym stopniu dotyczy Polski, jednak jest wciąż istotny w skali globalnej. Ponadto, intensywna uprawa roślin wymaga użycia nawozów sztucznych, pestycydów i herbicydów, co może prowadzić do degradacji gleby i zanieczyszczenia wód gruntowych. Zwiększona intensywność uprawy roślin i hodowli zwierząt może prowadzić do utraty różnorodności biologicznej, ponieważ wiele gatunków roślin i zwierząt nie jest w stanie przystosować się do nowych warunków. Hodowla zwierząt przyczynia się do emisji gazów cieplarnianych, takich jak metan i dwutlenek węgla. W szczególności, produkcja mięsa wołowego i owczego jest uważana za szkodliwą dla klimatu. Rolnictwo wymaga również dużej ilości zasobów naturalnych, takich jak woda i energia, co może prowadzić do ich wyczerpywania na pewnych obszarach. Osobnym problemem jest niewłaściwe utylizowanie odpadów organicznych, co prowadzi do zanieczyszczenia gleby i wód. I ostatni problem – zanieczyszczenia gleby i wody, nadmierne wykorzystanie chemikaliów w produkcji rolnej i hodowli zwierząt mogą prowadzić do zagrożenia zdrowia ludzi, którzy spożywają produkty żywnościowe pochodzące z tych źródeł.

Jak można zapobiegać niszczeniu siedlisk naturalnych przez wielkoobszarowe rolnictwo

Doskonałym pomysłem może być promocja zrównoważonych metod uprawy roślin. Polegają one na minimalizowaniu wpływu na środowisko naturalne, takich jak rotacja upraw, minimalizowanie użycia pestycydów i herbicydów oraz stosowanie naturalnych metod kontroli szkodników. Uprawa roślin w mniejszej skali, czyli tak zwane rolnictwo ekologiczne, może pomóc w zachowaniu różnorodności biologicznej i zmniejszeniu nacisku na siedliska naturalne. Lasów i innych obszarów chronionych nie powinno się wykorzystywać do celów rolnych ani hodowlanych. Rządy mogą promować ekologiczne systemy uprawy i hodowli poprzez udzielanie wsparcia finansowego dla rolników, którzy chcą praktykować zrównoważone rolnictwo, a także poprzez zachęcanie konsumentów do wybierania produktów żywnościowych pochodzących z ekologicznych źródeł. Ważne jest też, aby społeczeństwo było świadome zagrożeń związanych z intensywnym rolnictwem i hodowlą zwierząt oraz ich wpływu na środowisko naturalne, w tym na siedliska naturalne.

Technologie, które mogą pomóc w ograniczeniu degradacji gleby przez intensywne rolnictwo

Precyzyjne rolnictwo to podejście oparte na wykorzystaniu technologii, takich jak GPS, sensory, drony i sztuczna inteligencja, w celu dokładnego monitorowania warunków gleby i roślin. Pozwala to na lepsze zrozumienie potrzeb roślin i minimalizowanie użycia nawozów i pestycydów.

Agroekologia to podejście, które wykorzystuje ekologiczne metody uprawy, takie jak zrównoważona rotacja upraw, stosowanie naturalnych pestycydów i nawozów oraz minimalizowanie użycia maszyn rolniczych. Dzięki temu minimalizuje się wpływ na środowisko naturalne i ogranicza degradację gleby.

Wiele technologii ma na celu ulepszanie jakości gleby. Wśród nich są: stosowanie kompostu, nawozów organicznych i bakterii probiotycznych, które pomagają przywrócić naturalną strukturę gleby i zapewniają optymalne warunki dla roślin.

Utrzymanie pokrywy roślinnej dzięki bezorkowym uprawom lub minimalizowaniu orki i utrzymywanie roślinności okrywowej, pomagają w utrzymaniu pokrywy roślinnej, która zapobiega erozji gleby i zwiększa jej zawartość materii organicznej.

Agrotechnologie, takie jak inteligentne systemy nawadniania, umożliwiają minimalizowanie zużycia wody w rolnictwie, co jest szczególnie ważne w obszarach, gdzie woda jest ograniczona.

Ważne jest stosowanie bezpiecznych praktyk w uprawie roślin, takich jak minimalizowanie użycia pestycydów i herbicydów, stosowanie naturalnych metod kontroli szkodników i chorób roślin oraz minimalizowanie erozji gleby poprzez utrzymanie pokrywy roślinnej.
Wszystkie te technologie mogą pomóc w ograniczeniu degradacji gleby przez intensywne rolnictwo, a ich zastosowanie zależy od konkretnych warunków i potrzeb danego obszaru.

Wspomaganie różnorodności biologicznej

Ochrona siedlisk to kluczowy element w zachowaniu różnorodności biologicznej. Technologie, takie jak satelitarna obserwacja z wykorzystaniem sztucznej inteligencji, mogą pomóc w monitorowaniu siedlisk i identyfikowaniu obszarów wymagających ochrony. Dodatkowo, technologie takie jak rekultywacja, umożliwiają przywrócenie zniszczonych siedlisk.

Agroforestry, rolnictwo wielosystemowe czy bezorkowa uprawa pomagają w zachowaniu różnorodności biologicznej poprzez umożliwienie zachowania różnorodności roślin uprawnych i zapewnienie siedlisk dla dzikich roślin.

Technologie, takie jak radiotelemetria, umożliwiają monitorowanie migracji i ruchów zwierząt, a także pomagają w identyfikowaniu siedlisk wymagających ochrony. Monitoring gatunków umożliwia identyfikowanie obszarów o szczególnym znaczeniu dla różnorodności biologicznej.

Ograniczanie zanieczyszczenia wód gruntowych

Intensywne rolnictwo może powodować zanieczyszczenie wód gruntowych poprzez stosowanie nawozów, pestycydów i innych chemikaliów. Istnieją jednak różne technologie, które mogą pomóc w ograniczeniu tego zanieczyszczenia.

Na przykład precyzyjna uprawa, czyli stosowanie nawozów, pestycydów i wody zgodnie z potrzebami roślin, może pomóc w zmniejszeniu ilości chemikaliów wykorzystywanych w rolnictwie. Z kolei czujniki wilgotności gleby i teledetekcja, mogą pomóc w monitorowaniu roślin i zapewnieniu odpowiedniej ilości nawozów i wody.

Ochrona obszarów wrażliwych, takich jak strefy przybrzeżne i obszary wododziałowe zapobiega zanieczyszczeniu wód gruntowych. Dzięki monitoringowi siedlisk i systemom ochrony roślin chemikalia nie wnikają w wody gruntowe. Również systemy odzysku wody, takie jak zbieranie wody deszczowej zmniejszają zużycie wody z sieci wodociągowej i zapobiegają zanieczyszczeniu wód gruntowych.

Redukcja emisji gazów cieplarnianych związanych z intensywnym rolnictwem

Intensywne rolnictwo przyczynia się do emisji gazów cieplarnianych, takich jak dwutlenek węgla (CO2), metan (CH4) i tlenek azotu (N2O), przede wszystkim poprzez stosowanie nawozów, hodowlę zwierząt i przechowywanie odpadów. Jednak istnieją różne technologie, które mogą pomóc w redukcji tych emisji.

Ulepszona efektywność nawożenia, czyli stosowanie nawozów o podwyższonej efektywności zmniejsza emisję gazów cieplarnianych związanych z intensywnym rolnictwem. Nawozy powlekane i nawozy organiczne zwiększają efektywność.

Ograniczanie zużycia wody i energii przez intensywne rolnictwo

Intensywne rolnictwo może zużywać dużo wody i energii, ale istnieją różne sposoby, aby ograniczyć ten wpływ. Na przykład systemy nawadniania kropelkowego pozwalają na precyzyjne nawadnianie roślin, co ogranicza zużycie wody poprzez unikanie nadmiernego podlewania. W porównaniu z tradycyjnymi metodami nawadniania, takimi jak nawadnianie za pomocą zraszaczy, systemy kropelkowe zużywają znacznie mniej wody. Inteligentne kontrolery nawadniania dostarczają wodę do roślin w odpowiednich ilościach i czasie. Systemy te mogą być zoptymalizowane na podstawie danych meteorologicznych i warunków glebowych.

Technologie uprawy bezglebowej, takie jak hydroponika i aeroponika, pozwalają na uprawę roślin w środowisku bez gleby. Systemy te umożliwiają recykling wody i zużywają mniej wody niż tradycyjne systemy nawadniania.

Intensywne rolnictwo wymaga dużej ilości energii, zarówno do napędu maszyn i urządzeń, jak i do oświetlenia i klimatyzacji w pomieszczeniach hodowlanych. Zużycie energii można ograniczać dzięki efektywnym systemom oświetleniowym i wentylacyjnym.

Minimalizacja zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego związanego z intensywnym rolnictwem

Intensywne rolnictwo stosuje pestycydy, nawozy sztuczne, antybiotyki i inne substancje chemiczne. Zagrożenia z tym związane można minimalizować na różne sposoby.

Zastosowanie metod agroekologicznych – opierają się one na naturalnych procesach zachodzących w ekosystemie, takich jak rozwój pożytecznych mikroorganizmów w glebie czy stosowanie naturalnych pestycydów i nawozów.

Stosowanie bezpiecznych substancji – wybieranie bezpiecznych, biodegradowalnych i ekologicznych substancji do stosowania w rolnictwie, takich jak naturalne pestycydy i nawozy.

Zastosowanie systemów monitorowania jakości powietrza i wody – systemy te pomagają w wykrywaniu szkodliwych substancji oraz określaniu ich źródeł, co umożliwia przeciwdziałanie problemom zdrowotnym związanym z ich występowaniem.

Promowanie zdrowego stylu życia – edukacja w dziedzinie zdrowego stylu życia, zdrowej żywności i szkodliwości używania substancji chemicznych w rolnictwie może pomóc w minimalizowaniu zagrożeń.

Przeprowadzanie regularnych badań i kontroli jakości żywności – regularne badania i kontrole jakości żywności pochodzącej z obszarów, gdzie stosowane jest intensywne rolnictwo, umożliwiają wykrycie szkodliwych substancji i eliminację zanieczyszczeń przed dostaniem się do łańcucha żywieniowego.

Pomocne może być też stosowanie odpowiednich praktyk higienicznych przez rolników i pracowników rolnych. Chodzi o mycie rąk i stosowanie odpowiedniego sprzętu ochronnego.

Wyzwania dla instytucji finansujących ekologiczne technologie związane z uprawą roślin i hodowlą zwierząt

Finansowanie ekologicznego rolnictwa napotyka na wiele barier. Problemem mogą być na przykład wysokie koszty inwestycyjne – w dodatku ekologiczne technologie z założenia bywają mniej rentowne, co może stanowić problem dla rolników i instytucji finansujących. Cały czas istotny jest brak świadomości i edukacji w dziedzinie wpływu intensywnego rolnictwa na środowisko i zdrowie, co utrudnia uzasadnienie wyższych kosztów związanych z ekologicznymi technologiami. W związku z tym instytucje finansujące powinny prowadzić kampanie edukacyjne.

Nie pomaga też polityczna niepewność – niektóre kraje mogą mieć zmienne przepisy regulujące uprawę roślin i hodowlę zwierząt, co może wpłynąć na stabilność rynku i wprowadzić niepewność dla instytucji finansujących. Inwestycje w ekologiczne technologie związane z uprawą roślin i hodowlą zwierząt często wymagają wysokiej dawki ryzyka kredytowego. Kłopot może dotyczyć zwłaszcza nowych technologii, które jeszcze nie potwierdziły swojej przewagi konkurencyjnej.

Wyzwania te wymagają odpowiedniego podejścia i planowania ze strony instytucji finansujących, aby zwiększyć świadomość, zmniejszyć ryzyko inwestycyjne i przekonać społeczeństwo o korzyściach ekologicznych technologii związanych z uprawą roślin i hodowlą zwierząt.

Mieczysław Lis